kurbankulu berdimuhammedov ne demek?

Kurbankulu Berdimuhammedov (Türkmence: Gurbanguly Mälikgulyýewiç Berdimuhamedow, Kiril: Гурбангулы Мәликгулыевич Бердимухамедов, 29 Haziran 1957; Babarap, Göktepe, Ahal), Türkmen siyasetçi ve Türkmenistan'ın ikinci cumhurbaşkanıdır. Asıl mesleği diş hekimliği olan Berdimuhamedov, 1997'de başlayarak Cumhurbaşkanı Saparmurat Niyazov yönetiminde ve 2001'de başlayarak başkan yardımcısı olarak görev yaptı. 21 Aralık 2006'da Niyazov'un ölümünden sonra başkan vekili oldu ve ardından Şubat 2007'de cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazandı. Oylamada anlamlı bir muhalefetle karşılaşmadı ve ezici bir farkla kazandı (%89,23).¹ Şubat 2012'de cumhurbaşkanlığı seçimlerinde %97 oyla yeniden seçildi. Şubat 2017'de cumhurbaşkanlığı seçiminde oyların %97,69'unu alarak üçüncü bir dönem için yeniden seçildi.²³

Berdimuhamedov, oğlu Serdar Berdimuhamedov'un kazandığı demokratik olmayan bir erken cumhurbaşkanlığı seçimine katılmayarak cumhurbaşkanlığı görevini bıraktı. Oğlu 19 Mart 2022 bir sonraki cumhurbaşkanı olarak siyasi bir hanedan kurdu.⁴

Selefi gibi, Berdimuhammedov da bir kişilik kültünün öznesi olduğu otoriter bir rejim yönetti. İnsan Hakları İzleme Örgütü'ne göre Berdimuhammedov, akrabaları ve meslektaşları sınırsız güce sahip olup kamusal yaşamın tüm yönleri üzerinde tam kontrole sahiptir.⁵ Türkmen dilinde "koruyucu" anlamına gelen Arkadag adlı unvanını kullanmaktadır.⁶

Erken yaşamı

Berdimuhammedov, 29 Haziran 1957 tarihinde Ahal ilinin günümüzde Göktepe (Gökdepe) olarak adlandırılan Babarap köyünde doğmuştur. Babası Melikkulu Berdimuhamedoviç Berdimuhamedov, annesi Ogulabat Atayevna Kürreyeva'dır.⁷

Altı çocuklu bir ailenin tek oğludur. Berdimuhamedov’un babası, bir gardiyan müfrezesinde kıdemli bir içişleri bakanlığı memuru olarak çalıştı. Polis albayı olarak emekli olmuştur.⁸

Kurbankulu Melikkuliyeviç Berdimuhammedov; 1979 yılında Türkmen Devlet Tıp Enstitüsü'nün Diş Hekimliği Fakültesi'ni bitirdi. Daha sonra Sağlık Bakanlığı'na bağlı kurumlarda ve aynı zamanda tıp enstitüsünde öğretim görevlisi olarak 1997 yılına kadar çalıştı.

Siyasi yaşamı

1996 yılında S. A. Niyazov hastanesinin başhekim görevindeyken tanınmış Türk iş adamlarından Ahmet Muhittin Türk ile Stomadent isimli Protez diş fabrikasını kurdu. Kanunî olarak bakanların ticaret yapmalarının yasak olmasından dolayı ortaklıktan ayrılarak 1997 yılında sağlık bakanlığı görevine atandı. 2001 yılında Saparmurat Türkmenbaşı tarafından devletin başkan yardımcılığı görevine getirildi ve aynı zamanda sağlık bakanlığı görevini de sürdürdü. 2004 yılında sağlık alanında yaptığı reformlar çok eleştiri almıştır.

Saparmurat Türkmenbaşı'nın ölümü sonrasında 21 Aralık 2006'da cenaze töreni komisyon başkanı seçildi; aynı gün de Türkmenistan Meclisi, kendisini geçici cumhurbaşkanı olarak seçti.⁹

Berdimuhammedov; 26 Aralık meclis toplantısında 11 Şubat 2007 tarihinde yapılan cumhurbaşkanı seçimleri için aday gösterildi. Bu seçimlerde kendisiyle birlikte altı aday yarıştı. Berdimuhammedov, seçmenlerin %99'unun oylamaya katıldığı seçimde oyların %89,23'ünü alarak kazandı.¹⁰

14 Şubat 2007 gününde cumhurbaşkanı, yemin töreni sonrasında resmen görevine başlayarak Türkmenistan'ın ikinci devlet başkanı oldu. Görev süresi beş yıldır. Yemin törenine Türkiye'den başbakan Recep Tayyip Erdoğan katıldı. Kazakistan'dan devlet başkanı Nursultan Nazarbayev, Afganistan'dan devlet başkanı Hamid Karzai, Gürcistan'dan devlet başkanı Mihail Saakaşvili, Ukrayna'dan cumhurbaşkanı Viktor Yuşçenko, Özbekistan'dan meclis başkanı Halilov Erkin katıldı.¹¹

Şubat 2012'deki cumhurbaşkanlığı seçimlerinde oyların %97'siyle yeniden seçildi. Şubat 2017 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde oyların %97,69'uyla üçüncü bir dönem için tekrar seçildi.¹²¹³

Kurbankulu Berdimuhammedov 12 Şubat 2022 tarihinde istifaya hazır olduğunu ve oğlunun yerine geçmesini beklediğini söylemesinin ardından 12 Mart 2022 için erken cumhurbaşkanlığı seçimi ilan etti.¹⁴

Hakkında yapılan eleştiriler

Totalitarizm suçlamaları

Berdimuhamedov göreve geldikten sonra kırsal alanlarda seyahat kısıtlamalarını kaldırdı ve kütüphaneleri yeniden açtı. Ayrıca Niyazov'un geniş kişilik kültünü engellemek için adımlar attı. Daha önce cumhurbaşkanı herhangi bir yere vardığında onu selamlamak amacıyla yapılan ayrıntılı müzik ve dans yarışmalarına son verilmesi çağrısında bulundu. Ayrıca herhangi bir simge, kurum veya şehri yeniden adlandırma hakkından vazgeçti,¹⁵ ayların geleneksel isimlerini restore etti ve altından yapılmış, etrafında dönen meşhur Niyazov heykelini Aşkabat'ın merkez meydanından taşıma planlarını açıkladı.¹⁶ Ancak, açıkça Batı tarzı demokrasiye doğru her türlü hareketi reddetti.¹⁷

2008 yılında uzun süredir başkanlık güvenlik detaylarının şefi ve eski başkan Niyazov'un kişilik kültünün ana savunucularından Akmurat Recepov'u görevden aldı.¹⁸ 2011 yılında YouTube'da yayınlanan bir videoda şarkı söyledi.¹⁹

Temmuz 2013'te Jennifer Lopez, Berdimuhamedov’a söylediği Doğum Günün Kutlu Olsun şarkısı için açıkça özür dilemiştir. Sponsorlu bir konser öncesinde Türkmenistan'daki insan hakları konularının farkında olmadığını ifade etmiştir.²⁰ Ağustos 2013'te Berdimuhamedov, görünüşte "partizan siyasetinin üstünde" kalmak ve "çok partili bir sistemi desteklemek" için Türkmenistan Demokrat Partisi üyeliğini başkanlığı süresince askıya aldı.²¹

Mayıs 2013'te bir yarış sırasında atından düştü. Düşüşü televizyonda sansürlendi, ancak online ortama sızdı.²² 11 Ağustos 2019'da, HBO'nun John Oliver'le Geçen Hafta Tonight bölümünde bir olayda iki klipte yer aldı.

2015 yılında Aşkabat'ta beyaz mermer bir sütunun üstünde ata binen altın bir Berdimuhamedov heykeli dikildi.²³²⁴

Uluslararası gözlemcilere göre Berdimuhamedov, günümüzde "Dünya'nın en baskıcı" ve "kapalı" rejimlerinden birini yönetiyor. Freedom House, Berdimuhamedov'un göreve başlamasından bu yana Türkmenistan'ı Dünya sıralamasında özgürlüğün dibine yakın bir yere yerleştirdi; 2017 yılında ülke, siyasi ve medeni haklar konusunda toplam puanların en düşük olduğu 11 ülkeden biriydi.²⁵ İnsan Hakları İzleme Örgütü, Berdimuhamedov'un sadece kamusal yaşam üzerinde tam bir kontrole sahip olmadığını, aynı zamanda "alternatif siyasî veya dînî ifadeyi" tolere etmeyen ve medya üzerinde tam bir kontrole sahip olan bir rejime başkanlık ettiğini belirtti.²⁶ Sınır Tanımayan Gazeteciler, Berdimuhamedov'un görev süresinin büyük kısmı için Türkmenistan'ı Basın Özgürlüğü Endeksi'nin en altına yerleştirdi. 2017 yılında RWB, Eritre ve Kuzey Kore'den önce ankete katılan 180 ülkeden 178'inci olarak Türkmenistan'ı seçti. RSF, Türkmenistan'da İnternet erişiminin oldukça sansürlendiğini ve uydu çanaklarının hükûmet yetkilileri tarafından kaldırıldığını belirtti.²⁷

Eylül 2016'da Türkmenistan Parlamentosu, cumhurbaşkanlığı görevinin dönem sınırlarını kaldırdı ve bu da Berdimuhamedov'un üçüncü bir dönem için seçilmesine izin verdi.²⁸ Temmuz 2018'de torunu ile bir rap videosunda yer aldı. Daha önce kamerada ağırlık kaldırmış ve aynı zamanda DJ rolünü üstlenmiştir.²⁹

Ocak 2019'da Berdimuhamedov'un kararnamesi ile hükûmet, Türkmenistan Bilimler Akademisi'nin devlet finansmanını yavaş yavaş sona erdirecek; üç yıl içinde kullanımdan kaldırılacaktır.³⁰

Bireysel hakların ihlali

Sınır Tanımayan Gazeteciler örgütünün düzenlediği Basın Özgürlüğü Endeksi'nde, Türkmenistan 178 ülke arasından 176. sırada yer alıyor.³¹

Türkmenistan, eski SSCB ülkeleri arasında en çok siyasi mahkûm barındıran ülke konumundadır.³²

Yolsuzluk

Ülke ekonomisi tamamen devlet kontrolü altındadır. Yabancı yatırımcıları ülkeye çekmeye yönelik çok sayıda girişim genellikle uluslararası mahkemelerde açılan davalarla sonuçlanmaktadır. 2018'de Uluslararası Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümü Merkezi (tahkim, Dünya Bankası örgütlerinin bir parçası) Sece Inşaat (Türkiye) ve yatırım şirketi Unionmatex Industrieanlagen GmbH'den (Almanya) Türkmenistan aleyhine davalar açmışlardır.

2019'da Belarus inşaat şirketi Belgorkhimprom, Türkmenistan'ın yaklaşık 200 milyon dolar ödemesi gerektiğini belirterek mahkemeye benzer bir iddiada bulundu.³³³⁴

Yatırımcılar Türkmen yetkililere karşı ayrımcılık, siyasallaştırılmış bürokrasi ve yüksek düzeyde yolsuzluktan bahsedilmektedir.³⁵

Şeffaflık Uluslararası Yolsuzluk Algısı Endeksi'nde Türkmenistan 2018'de 180 ülke arasında 161. sırada yer aldı. Bu, Doğu Avrupa ve Orta Asya'daki ülkeler arasında en düşük puandır.³⁶³⁷

Türkmenistan 2019'da ekonomik özgürlük sıralamasında 180 ülke arasında 164. sırada yer almıştır.³⁸

Sağlığı

20 Temmuz 2019'da bir Türkmen muhalefet medyasının YouTube kanalı, Berdimuhamedov'un 61 yaşında tatildeyken öldüğünü bildirdi. 15 Temmuz'dan beri izinli olduğu söyleniyordu. Bu raporlar, ertesi gün birçok Rus medya kuruluşu tarafından yayınlandı.³⁹⁴⁰ Türkmenistan'ın Kırgızistan Büyükelçisi Shadurdy Mereov ve Kırgızistan Dışişleri Bakanlığı bu iddiaları 21 Temmuz'da reddetti. Türkmenistan Kroniği'ne göre Berdimuhamedov, annesi orada tıbbi tedavi gördüğü ve durumu kritik olduğu için Almanya'ya gitti.⁴¹

Özel hayatı

Hobileri

Başkanlıktan, dişçilik kariyerinden ve siyasi kariyerinden boş zamanlarında Türkmen propagandasına göre Türkmenistan'da popüler olan kitaplar yazmaktadır.⁴²⁴³⁴⁴⁴⁵ Kitap yazmanın yanı sıra şarkı yazmak, DJ'lik yapmak ve sağlık faaliyetlerinde bulunmasıyla tanınır.⁴⁶⁴⁷

2019 yılında Berdimuhammedov, ülkesinin spora olan bağlılığı nedeniyle Uluslararası Bisiklet Birliği'nin (UCI) en yüksek ödülüne layık görüldü.⁴⁸